"Poczucie prawa dało nam wolność.
Niechaj wolność zapewni nam prawa..."
F.X. Fierich, Z przemówienia na posiedzeniu inauguracyjnym
Komisji Kodyfikacyjnej RP w dniu 10 listopada 1919 r. ,
Franciszek Xawery Fierich
(2 grudnia 1860 – 8 września 1928)
Franciszek Xawery Fierich urodził się 2 grudnia 1860 r. w Krakowie. Był synem Edwarda Fiericha profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, na którym w 1883 r. uzyskał stopień doktora praw. Po doktoracie odbył studia w Berlinie i Monachium. W 1888 r. habilitował się na Wydziale Prawa UJ w zakresie prawa handlowego i wekslowego na podstawie pracy pt. „O prawie żądania zabezpieczenia z powodu niepewnej płatności dłużnika głównego”, zaś w 1889 r. uzyskał drugą habilitację z zakresu postępowania cywilnego na podstawie pracy pt. „O władzy dyskrecjonalnej sędziego w ustnym postępowaniu cywilnym jako środku skupienia materiału procesowego”. W tym samym roku, uzyskał veniam legendi z procedury cywilnej, a w 1892 r., po śmierci swojego brata Maurycego, objął kierownictwo katedry procedury cywilnej.
Prof. Fierich pełnił wiele funkcji publicznych. W 1912 został mianowany członkiem austriackiego Trybunału Stanu. Był też wielokrotnie dziekanem Wydziału Prawa UJ oraz rektorem tej uczelni. Był także wieloletnim członkiem Rady Miasta Krakowa.
Największe sukcesy Franciszkowi Xaweremu Fierichowi należy przyznać na polu kodyfikatorskim. W latach 1919-1928 r., czyli do śmierci był Prezydentem Komisji Kodyfikacyjnej RP powołanej do skodyfikowania nowego polskiego prawa po okresie zaborów.
W swojej pracy naukowej Prof. Fierich był prawdziwym erudytą. Zajmował się zarówno prawem handlowym jak i procesem cywilnym oraz zagadnieniami ustroju sądowego. Najbardziej jednak umiłował postępowanie cywilne, któremu oddał największą część swego życia. W swych pracach szczególnie podkreślał konieczność ujednolicenia i uproszczenia regulacji prawnej. Zwracał uwagę na precyzję wypowiedzi i ścisłość. W zakresie nauki procesu cywilnego był propagatorem teorii procesu cywilnego jako stosunku prawnego, którą uważał za najlepsze narzędzie badania problemów proceduralnych.
Najważniejsze publikacje z zakresu postępowania cywilnego i organizacji sadownictwa:
Anegdoty, ciekawostki i wspomnienia:
- Franciszek Xawery Fierich należał do dynastii Fierichów, działającej na Uniwersytecie Jagiellońskim przeszło sto lat, w tym przez blisko osiemdziesiąt lat stale zajmującej katedrę procesu cywilnego (w latach 1850-1928 kierownikami katedry byli kolejno Edward Fierich – ojciec Franciszka Xawerego, Maurycy Fierich – jego brat oraz on sam).
- Prof. Fierich był osobą niezwykle pracowitą. Ostatnie lata swojego życia poświęcił zadaniu doprowadzenia do uchwalenia jednolitego polskiego kodeksu postępowania cywilnego, co prowadziło do wyznaczania licznych i długo trwających posiedzeń komitetu redakcyjnego Komisji Kodyfikacyjnej. Przybywszy w dniu 7 września 1928 r. z Krakowa do Warszawy czuł się niezwykle zmęczony, gdyż ostatnie dni intensywnie pracował i oto nad ranem 8 września doznał śmiertelnego ataku serca. Jak wspomina sekretarz Komisji Kodyfikacyjnej E.S. Rappaport: Prof. Fierich „[p]adł, jak żołnierz na posterunku, w przerwie nocnej między całodziennym posiedzeniem komitetu redakcyjnego procedury cywilnej, a takiemże posiedzeniem wyznaczonym na dzień następny” (E.S. Rappaport, Przemówienie nad grobem…, s. 592).
- A. Mogilnicki o X. Fierichu: "człowiek bardzo prawy i wybitny uczony, ale mało rzutki, długo namyślający się nad każdą decyzją" (A. Mogilnicki, Wspomnienia adwokata i sędziego, Warszawa 2016, s. 222).
Literatura:
S. Gołąb, Ś. P. Xawery Fierich. Wspomnienie pozgonne, Gazeta Sądowa Warszawska 1928, nr 38, s. 589-590;
E.S. Rappaport, Przemówienie nad grobem ś.p. prof. Franciszka Xawerego Fiericha, Gazeta Sądowa Warszawska 1928, nr 38, s. 592-593;
J. Skąpski, Franciszek Ksawery Fierich jako procesualista, Polski Proces Cywilny 1938, nr 19-20, s. 577-583.
S. Włodyka, Franciszek Ksawery Fierich (1860-1928), Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999 z. 2, s. 213-223.
